مجله متفاوت فارسی

 

خشکی چشم چیست و چگونه درمان می شود ؟

یکی از مهمترین دلایل مراجعه اشخاص به مراکز چشم پزشکی خشکی چشم است.

خشکی چشم زمانی ایجاد می شود که کمیت یا کیفیت اشک از حالت نرمال خارج شود.

این بیماری در همه گروه های سنی مشاهده می شود وابتلا به آن با افزایش سن محتمل تر می شود.

در صد بروز اختلال خشکی چشم در زنان بیشتر از مردان است.

چگونه اشک از چشم ها محافظت می کند؟

اشک مایعی منحصر به فرد و مخلوطی مشتمل بر آب ، پروتئین و مواد معدنی و ضد باکتری است که وظیفه آن مر طوب سازی محیط کره چشم و انتقال اکسیژن و مواد مغذی به قرنیه است.

اشک از سه لایه آبکی میانی ، چربی سطحی و موکوسی عمقی تشکیل شده است و عدم وجود هر یک از این لایه ها ، خشکی چشم را به دنبال خواهد داشت.

علل خشکی چشم چیست؟

افزایش سن:

میزان ترشح لایه آبکی و مقدار تولید ترشح چربی در اشک با افزایش سن کاهش می یابد که این امر، مسبب خشکی چشم می شود.

کار چشمی طولانی مدت:

خیره شدن طولانی مدت به کامپیوتر یا تلویزیون و یا پلک نزدن مداوم و مرتب که برای سلامتی چشم بسیار مهم است می تواند از عوامل خشکی چشم باشد.

دلایل محیطی:

آب و هوای گرم و خشک ، بادهای شدید ، محیط های پر گرد و غبار، دود سیگار و قلیان می تواند احتمال ابتلا به خشکی چشم را افزایش دهند.

مصرف برخی از داروها:

مصرف دارو های ضد افسردگی ، ضد بارداری ، خواب آور، ضد فشار خون ، آنتی هیستامین ها ، دارو های قلبی ، مورفین ها ، ایزو ترتینوئین ها ، اوپیوئیدها ، ممکن است منشأ پیدایش عارضه خشکی چشم در انسان باشد.

مشکلات تغدیه ای و برخی از بیماری ها:

کمبود ویتامین A در تغدیه افراد دارای بیماریهای تیروئیدی و سیستم ایمنی بدن و مبتلا به پارکینسون می تواند خشکی چشم را تشدید کند.

لنزهای تماسی:

لنزهای تماسی به دلیل جذب لایه آبکی اشک و کاهش حس پلک زدن از مهمترین عوامل ایجاد خشکی چشم هستند.

علائم و نشانه های خشکی چشم کدامند؟

سوزش و خارش چشم ها

احساس وجود جسم خارجی در چشم ها

تاری دید که به هنگام پلک زدن بر طرف می شود

اشک ریزی شدید و بیش از حد نرمال

ترشحات چسبنده در چشم و اطراف آن

حساسیت زیاد به دود یا غبار

حساسیت بیش از حد به نور

احساس نا خوشایند در هنگام استفاده از لنزهای تماسی

احساس ناراحتی در هنگام تماشای تلویزیون ودر مواقع استفاده از کامپیوتر

چگونه خشکی چشم تشخیص داده می شود؟

بررسی لایه اشک در چشم بوسیله دستگاه اسلیت لامپ

اندازه گیری مقدار اشک در چشم ( تست شیرمر )

سنجش ترکیبات شیمیایی اشک ( بررسی املاح و پروتئین های اشکی )

روش رنگ آمیزی سطوح چشم ها به کمک رنگ های خاص جهت شناسایی سطوح آسیب دیده ومناطق مستعد خشکی چشم

درمان خشکی چشم:

برای درمان و رفع خشکی چشم باید موارد زیر را انجام داد:

1-اشک مصنوعی: قطره‌های شک مصنوعی ساختاری همانند اشک طبیعی دارند. این قطره‌ها به حفظ رطوبت چشم کمک می‌کنند.

تعدادی از قطره‌های اشک مصنوعی عاری از مواد نگهدارنده می‌باشند. این نوع از قطره‌ها در موارد زیر به کار برده می‌شوند:

الف) افرادی که به مواد نگهدارنده حساسیت دارند.

ب) در مواردی که نیاز به مصرف قطره‌ها با تناوب زیاد) بیش از هر 2 ساعت یک بار) می‌باشد.

2-حفظ اشک طبیعی: روش دیگر برای درمان خشکی چشم حفظ اشک طبیعی فرد و جلوگیری از خروج از سطح چشم می‌باشد. در این موارد راه خروج اشک به صورت موقتی یا دائمی بسته نمی‌شود.

3-روش‌های دیگر:‌‌ همان طور که می‌دانیم اشک چشم مانند هر مایع دیگری تبخیر می‌گردد. لذا جلوگیری از تبخیر آن نیز می‌تواند در درمان خشکی چشم مفید باشد. مثلا مرطوب ساختن اتاق در زمستان یا استفاده از عینک‌های محافظ در برابر باد.

به این افراد توصیه می‌گرد از اتاق‌های خیلی گرم، برخورد با باد و سرما و خشک کننده‌های مو (سشوار) و سیگار پرهیز کنند.

بعضی از مبتلایان به خشکی چشم از احساس خراش چشم‌ها در هنگام بیدار شدن از خواب شکایت دارند. این بیماران با استفاده از پمادهای اشکی یا لایه ضخیمی از قطره‌های چشمی در هنگان خواب درمان می‌شوند.

استفاده از مکل‌های امگا 3 و پماد ویتامین A از درمان‌های دیگر می‌باشد. بعضی از بیماران با مصرف مکمل‌های حاوی امگا3 احساس بهبودی می‌کنند. امگا 3 به طور طبیعی در ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین و آنچوی) و دانه کتان وجود دارد.

مکمل‌های خوراکی حاوی ویتامین A در درمان خشکی چشم موثر نمی‌باشند. در مواردی که تمام درمان‌های ذکر شده موجب رفع علایم نگردد، طبق نظر پزشک معالج از داروهایی نظیر سیکلوسپورین (ضد التهاب و موثر در افزایش تولد اشک) استفاده کرد.

از داروهای می‌توان به قطره‌های ضد التهاب (نظیر کورتون‌ها) اشاره کرد. لیکن به طور معمول استفاده طولانی مدت از این دارو‌ها توصیه نمی‌گردد. خشکی چشم به ویژه در کشورهای فقیر می‌تواند ناشی از کمبود ویتامین باشد که این مساله به ویژه در کودکان حائز اهمیت است. لذا پمادهای حاوی ویتامین A به ویژه در این کودکان و در بیماری‌های خاص نظیر استیون-جانسون و پمفیگوئید به کار برده می‌شوند.

سئوالاتی درباره خشکی چشم

اشک چیزی فراتر از آب ساده است. اشک، مخلوط پیچیده‌ای‌ از آب، چربی‌ها، پروتئین، مواد معدنی، مواد ضد باکتری و عوامل رشد است. این مخلوط، سطح چشم را نرم و شفاف می‌سازد و دید خوب بدون آن امکان پذیر نیست.

اما گاهی اشک چشم‌ها خشک شده و مشکلاتی در چشم ایجاد می‌کند. در این مقاله کوشیده‌ایم با کمک متخصصان چشم به سوالات رایج در این زمینه پاسخ بگوییم.

آیا خشکی چشم به سرعت برطرف می‌شود؟

خشکی چشم در بیشتر موارد، یک بیماری مزمن است و هدف از درمان آن کاهش و از بین بردن علایم است.

آیا ممکن است بیمار، مبتلا به خشکی چشم باشد، اما اشک ریزش هم داشته باشد؟

بله، دلیل آن این است که اشک به صورت های متفاوتی تولید می شود. در ترشح پایه، اشک به آرامی ‌و یکنواخت تولید می‌شود و چشم مرطوب می‌ماند، اما در ترشح تحریکی، اشک به میزان زیاد و در پاسخ به تحریک یا احساسات تولید می‌شود.

در ترشح تحریکی در مقایسه با ترشح پایه، اشک بیشتری با چربی کمتر ترشح می‌شود. هنگامی که چشم به دلیل خشکی تحریک می‌شود، غدد اشکی با ترشح تحریکی، اشک بسیار زیادی را ترشح می‌کنند. اشک ترشح شده از مجاری اشکی سرازیر شده و از پلک‌ها نیز جاری می‌شود. از آن جایی که کیفیت چنین اشکی پایین است، خشکی چشم را برطرف نمی‌کند و فقط سبب تولید اشک بیشتر می‌شود.

آیا افزایش سن در ایجاد خشکی چشم دخیل است؟

با افزایش سن، تولید اشک مانند تولید پوست و مو کاهش می یابد. هنگامی که فرد قادر به ترشح کافی اشک نباشد، چشم به راحتی آسیب می‌بیند.

آیا خشکی چشم در دو جنس یکسان دیده می‌شود؟

خشکی چشم در زنان بیشتر است، به ویژه پس از دوران یائسگی که ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی باشد.

چه بیماری‌هایی با خشکی چشم همراهند؟

خشکی چشم در بیماری‌های روماتیسمی ‌مثل آرتریت روماتوئید ، لوپوس، اسکلرودرما و سندرم شوگرن، بلفاریت(التهاب لبه پلک‌ها)، روزاسه (بیماری است که با قرمزی و برجسته و ضخیم شدن عروق صورت و ضخیم شدن پوست بینی همراه است) و اختلالات پوستی دیگر دیده می شود. در سندرم شوگرن، خشکی چشم به همراه خشکی دهان و التهاب مفاصل دیده می‌شود.
آیا خشکی چشم می‌تواند در اثر عوارض جانبی داروها ایجاد شود؟

بله. انواع داروهای شایع که می‌توانند موجب "خشکی چشم" شوند شامل داروهای افزایش‌دهنده ادرار، داروهای ضد فشار خون، آنتی‌هیستامین‌ها و ضداحتقان‌ها(شامل قرص‌های سرماخوردگی)، داروهای خواب‌آور، داروهای ضد افسردگی، داروهای تجویزی برای درمان جوش(آکنه) و برخی از مسکن‌ها مانند مورفین هستند.

برخی از داروها ممکن است سبب کاهش ترشح اشک شوند. از آن جایی که استفاده از بعضی داروها ضروری است، خشکی چشم باید تحمل شده و یا با اشک مصنوعی درمان شود.

چه عوامل دیگری در ایجاد خشکی چشم موثرند؟

از دلایل دیگر می‌توان به باز بودن بیش از حد پلک‌ها (که در بیماری‌های تیروئید دیده می‌شود و سبب تبخیر بیشتر اشک می‌شود)، تحریک کننده‌های محیطی مانند دود سیگار ، نور خورشید ، باد، رطوبت کم، ارتفاع زیاد و وسایل گرم کننده داخل منزل، اختلال در عمل پلک‌ها، واکنش آلرژیک به قطره‌های چشمی‌ یا پمادها، فاصله زمانی نسبتا طولانی بین هر بار پلک زدن در زمان تمرکز روی یک چیز مانند کامپیوتر یا رانندگی یا خواندن مطلب، اشاره کرد.

درمان خشکی چشم چند نوع است؟

هدف از درمان، حفظ رطوبت چشم است که می‌توان آن را با دو روش به دست آورد:

*اضافه کردن اشک

* حفظ اشک

درمان خشکی چشم با روش "حفظ اشک" چگونه است؟

در این روش مجاری اشکی ممکن است به طور موقت یا دایمی‌ به وسیله چشم پزشک بسته شوند. بستن مجاری اشکی سبب ذخیره شدن اشک و مرطوب ماندن چشم به مدت طولانی می‌شود.

درمان به وسیله "اضافه کردن اشک" چگونه است؟

در این روش برای مرطوب نگه داشتن چشم، اشک‌ مصنوعی را جایگزین اشک طبیعی می کنند.
اشک‌های مصنوعی مناسب برای چشم چند نوع‌اند؟ چه خصوصیاتی دارند؟

* بطری‌های اشک‌های مصنوعی حاوی ماده موثره و همین‌طور ماده نگه‌دارنده برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها هستند.

* ژل‌های چشمی ‌که با توجه به خاصیت خود، موجب ماندگاری بیشتر در چشم و احتیاج کمتر به استفاده مکرر از دارو می‌شوند.

* قطره‌های چشمی‌: که بدون ماده نگه‌دارنده ساخته شده‌اند و در نتیجه برای گروه‌های ذیل بهترین انتخاب محسوب می‌شوند:

- افرادی که به مواد نگه‌دارنده داخل قطره‌های چشمی حساسیت دارند.

- افرادی که به طور مکرر و با فاصله زمانی کوتاه در طول روز باید از قطره‌های چشمی‌ استفاده کنند.

- پس از اعمال جراحی روی قرنیه چشم به خصوص در عمل جراحی برای اصلاح عیوب انکساری چشم ار این قطره های چشمی استفاده می شود، زیرا ماده نگه‌دارنده می‌تواند موجب آسیب قرنیه شود.

این قطره‌ها به علت نداشتن ماده نگه‌دارنده و برای جلوگیری از بروز آلودگی در بسته‌بندی خاص طراحی شده‌اند، به نحوی که حاوی قوطی‌های کوچک شامل نیم میلی‌لیتر(هشت قطره) اشک مصنوعی هستند. قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگه‌دارنده علاوه بر کاهش خطر حساسیت چشم‌ها و تحمل بهتر بیماران، همراه با لنزهای تماسی نیز قابل استفاده هستند.